Aydın’ın Efeler ilçesinde her Salı kurulan tarihi oya pazarı, geçmişten günümüze uzanan el emeği ürünlerle hem kültürel mirası yaşatıyor hem de kadınların aile ekonomisine katkıda bulunmasına olanak sağlıyor. Tığ oyası, dantel, kanaviçe ve yemeni gibi geleneksel el işleri, bu pazarda yeniden hayat bulan el emeği ürünlerden bazıları.

Geleneksel Motifler Çeyiz Sandıklarından Günümüze Ulaşıyor

Efeler’deki oya pazarı, bir zamanlar her genç kızın çeyizinde yer alan motifleri bugüne taşıyor. Pazarda satılan el işlemeli yazmalar, çeyizlik örtüler ve boncuklu oyalar, özellikle çeyiz hazırlığı yapan anneler ve büyükanne adayları tarafından büyük rağbet görüyor. Her bir ilmeğin sabır ve emekle işlendiği bu ürünler, geçmişten gelen hikayeleri de yansıtıyor. Kadınların el sanatlarıyla geçmişi yaşatma çabası, pazarı yalnızca bir alışveriş noktası olmaktan çıkarıp bir kültür merkezi haline getiriyor.

Kadınların Emek ve Sabır Dolu Hikayeleri

Aile ekonomisine katkıda bulunan bayanlardan biri de 63 yaşındaki Nurten Çırak. 15 yıldır bu pazarda el emeği ürünlerini satarak geçimini sağlayan Çırak, “Her ilmek sabır ister. Tığ oyası kolay olsa da iğne oyası çok zor. Göz nuru döküyoruz, gözlerimiz bozuluyor ama bu işi seviyoruz. Pazara gelenler genellikle kızları için çeyiz hazırlıyor. Eskiden bu sokak tezgahlarla doluydu, şimdi ise 5-6 kişi kaldık. Eski canlı günlere dönmesini istiyoruz” diyor.

Bir diğer emekçi Seval Kavas (85), 40 yıldır el işiyle uğraşıyor ve çalışmanın kendisini ayakta tuttuğunu söylüyor: “Çalışmak kadını özgürleştirir. Bu pazarda arkadaşlarımızla bir araya geliyoruz, eşlerimizden para istemeden kendi ihtiyaçlarımızı karşılıyoruz. Daha düzenli bir pazar alanı istiyoruz. Örneğin, Balıkesir ve Gönen’deki çeyiz pazarları çok düzenli. Aydın’da da böyle bir düzenleme yapılmasını bekliyoruz” diyor.

Neşe Günay (64) ise 35 yıldır oya işiyle uğraştığını ve ürünlerin her birinin birer hatıra olduğunu vurguluyor: “Bu ürünler tarih kokuyor. Bazıları 80 yıllık motifler taşıyor. Büyüklerimizden öğrendiğimiz örnekleri bugüne taşıyoruz. Gençler de krep günlerinde bu ürünlere ilgi gösteriyor. Belediyelerin el işi kursları da bu sanatın devamına katkı sağlıyor. Umarız bu pazar daha da büyür.”

Raziye Korucu (52) ise pazarı hem alıcı hem satıcı olarak ziyaret ediyor: “30 yıldır el işi yapıyorum. Bu pazar bir kültür buluşması. Hem kızlarıma çeyiz bakıyorum hem de kendi ürünlerimi satıyorum. Eski el işlerini sevenler burada saatler geçiriyor. Tüm Aydınlıları bu pazarı keşfetmeye davet ediyorum.” diyerek el emeğinin ne kadar değerli olduğunu bir kez daha gözler önüne seriyor.

Elbirliğiyle Kültürel Miraslarımızı Yaşatılmalıyız

Pazara olan ilgi, son yıllarda eski motiflerin yeniden moda olmasıyla artsa da tezgah sayısındaki azalma üzüyor. Kadınlar, ata mirası el sanatlarının korunması için yetkililerden destek beklerken, hem bu hemde diğer tüm el emeği ürünlerinin kaybolup gitmesine izin vermemeliyiz. Bu, sadece devletimiz değil tüm insanımızın da kendini sorumlu hisstmesiyle mümkün olabilir.

Aydın’ın tarihi oya pazarı, hem ekonomik hem de kültürel bir değer olarak varlığını sürdürmeye devam ederken, sizlerde kendi çevrenizde bu tür pazarlaı araştırıp alış-veriş yaparak bu kültürümüzün kaybolup gitmesine engel olabilirsiniz.